Tổ dệt được thành lập gần ba năm nay, là nơi phục dựng kỹ thuật dệt và thêu thổ cẩm – những giá trị tinh hoa của người Thái Trắng (Táy Dó) – cũng là điểm gặp gỡ thân tình của chị em phụ nữ. Ở đó, họ không chỉ trao truyền kỹ năng, mà còn động viên nhau vượt qua những trở ngại của cuộc sống, và cùng giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình.

Trò chuyện với chúng tôi, chị Vi Thị Luyến bồi hồi kể về những ngày đầu đầy khó khăn, khi nghề truyền thống đứng trước nguy cơ bị thất truyền, bởi việc thuyết phục chị em tham gia vào hành trình khôi phục nghề không hề dễ dàng. Nhưng chính từ những trăn trở ấy, chị đã nuôi dưỡng khát vọng: đưa nghề dệt thổ cẩm truyền thống trở thành một hướng làm kinh tế bền vững, đưa sản phẩm dệt được chứng nhận OCOP của người Thái vươn xa hơn trên các sàn thương mại điện tử, mở ra cơ hội nâng cao thu nhập cho phụ nữ nơi bản nhỏ.

Sinh năm 1985, sau khi tốt nghiệp ngành Nông – Lâm, Trường Đại học Hồng Đức, năm 2007 chị Vi Thị Luyến được tín nhiệm bầu làm Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã. Khi ấy, dù còn rất trẻ, chị đã ấp ủ mong muốn làm điều gì đó thật thiết thực để bảo tồn nét đẹp văn hóa dân tộc. Phải đến năm 2016, khi trở thành Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã, chị mới thực sự có điều kiện để biến những ấp ủ thành hành động cụ thể. Năm 2022, từ những buổi trò chuyện, lắng nghe tâm tư nguyện vọng của phụ nữ trong bản, chị Luyến bắt đầu vận động 19 chị em cùng tham gia khôi phục nghề dệt. Bằng quyết tâm và sự đồng thuận cao, tháng 4/2023, Tổ dệt thổ cẩm Táy Dó chính thức ra đời, quy tụ 26 hội viên và gần 30 khung dệt. Đây là dấu mốc quan trọng, không chỉ giúp nghề truyền thống hồi sinh, mà còn mở ra hướng phát triển kinh tế gắn với văn hóa cho phụ nữ dân tộc Thái tại địa phương.

Không dừng lại ở việc khôi phục nghề, chị Luyến cũng luôn tìm tòi cách làm mới để vừa lưu giữ truyền thống, vừa đưa thổ cẩm trở thành sản phẩm tiêu dùng có giá trị. Gối thảo mộc Táy Dó – một sản phẩm kết hợp giữa thảo dược bản địa, tinh dầu tự nhiên với hoa văn thổ cẩm – đang trong quá trình hoàn thiện hồ sơ để đạt chuẩn OCOP 3 sao cấp tỉnh. Đây là minh chứng sống động cho tinh thần đổi mới, sáng tạo trên nền tảng văn hóa truyền thống. Năm 2024, mô hình dệt thổ cẩm của chị Luyến đã vinh dự đạt Giải Xuất sắc trong cuộc thi “Phụ nữ khởi nghiệp” do Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh Thanh Hóa tổ chức. Đó không chỉ là sự ghi nhận những nỗ lực bền bỉ, mà còn mở thêm một cánh cửa phát triển kinh tế cho phụ nữ miền núi. Hàng chục chị em trong Tổ dệt hiện có thu nhập ổn định từ 5 – 6 triệu đồng mỗi tháng.

Bà Ngân Thị Quân, thôn Liên Sơn, xã Xuân Lẹ, huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa chia sẻ: “Thấy cháu Vi Thị Luyến cùng các cháu trong thôn bản khôi phục lại nghề dệt thổ cẩm này, bản thân tôi vui lắm. Tôi có nghề để làm và có thêm thu nhập”.

Chị Lò Thị Doan, Thôn Liên Sơn, xã Xuân Lẹ, huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa cho biết: “Sản phẩm thổ cẩm của dân tộc Thái có rất nhiều hoa văn, mẫu mã đẹp mắt. Nó còn là biểu trưng văn hóa của dân tộc Thái. Em mong là tới đây, cùng với chị Luyến, các chị em cùng nhau sáng tạo nhiều sản phẩm đẹp hơn, đa dạng hơn, phù hợp với thị hiếu của người tiêu dùng trẻ ngày nay”.

Song hành với hoạt động phát triển nghề, chị Luyến còn luôn chú trọng gìn giữ các giá trị văn hóa phi vật thể, đặc biệt là ngôn ngữ Thái, cầu nối linh thiêng giữa các thế hệ. Chị thường xuyên vận động chị em sử dụng tiếng Thái trong sinh hoạt hằng ngày, trong việc nuôi dạy con trẻ và trong các hoạt động cộng đồng. Bởi theo chị, khi tiếng nói dân tộc vẫn còn hiện diện trong đời sống, văn hóa sẽ không bao giờ bị lãng quên. Vào những dịp lễ hội hay sinh hoạt cộng đồng, chị luôn là người khơi nguồn, vận động chị em cùng tái hiện các tiết mục dân ca, dân vũ Thái, để những câu hát, điệu múa truyền thống tiếp tục sống động, gần gũi trong đời sống hôm nay.

Niềm đam mê với nghệ thuật dân gian của chị Luyến bắt nguồn từ thời thơ ấu. Khi còn là một cô bé, chị thường theo mẹ, theo bà đi xem hát nhuôn, một thể loại dân ca độc đáo của người Thái Trắng. Những giai điệu mượt mà ấy đã in sâu trong tâm trí chị, để rồi sau này, chị lặng lẽ ghi chép từng lời ca, từng làn điệu cổ. Đến nay, chị không chỉ hát lại, mà còn truyền cảm hứng cho nhiều chị em khác trong bản, để mỗi buổi hát nhuôn không chỉ là một buổi luyện tập, mà còn là một cuộc trở về với cội nguồn.

Từ tình yêu với văn hóa dân tộc, chị Luyến đang ấp ủ thành lập các câu lạc bộ văn nghệ dân gian tại xã Xuân Lẹ, nơi hội tụ những người yêu mến và mong muốn giữ gìn nghệ thuật truyền thống. Đặc biệt, chị hướng đến lớp trẻ, những người sẽ tiếp bước, gìn giữ bản sắc dân tộc trong tương lai.

Chị Vi Thị Luyến, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Xuân Lẹ, huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa cho biết: “Chúng tôi đang làm các hồ sơ, đề xuất với cấp ủy, chính quyền và ban ngành có liên quan để thành lập Câu lạc bộ hát nhuôn Thái Trắng trong thời gian tới”.

Bằng tất cả đam mê, tâm huyết và trách nhiệm, chị Vi Thị Luyến không chỉ “giữ lửa” văn hóa Thái, mà còn góp phần làm lan tỏa tình yêu văn hóa trong cộng đồng. Những việc làm của chị là minh chứng cho sự bền bỉ của người phụ nữ vùng cao, những người âm thầm nhưng luôn mạnh mẽ để gìn giữ mạch nguồn văn hóa giữa dòng chảy hiện đại.

Nguồn: Ký sự miền sơn cước/TTV