Những ngày cuối năm, lên với các bản làng người Thái vào sáng sớm, chúng ta dễ dàng bắt gặp bên dòng suối, con khe, hình ảnh chị em phụ nữ đang chăm chỉ xúc cá. 

Đây là thực phẩm đặc trưng trong mâm cỗ ngày Tết của người Thái. Cứ mỗi dịp xuân về, thanh niên, chị em trong thôn lại đến các nhà, hỗ trợ nhau chuẩn bị Tết. 

Chị Vi Thị Chung, thôn Xuân Sơn, xã Xuân Lẹ, huyện Thường Xuân, tỉnh Thanh Hóa: “Hôm nay mọi người tập trung tại nhà tôi hỗ trợ gia đình chuẩn bị Tết. Đây là truyền thống của dân tộc Thái chúng tôi. Tôi rất là vui”.

Vào những ngày Tết, trên gác bếp của mỗi gia đình người Thái đều treo dự trữ vài xiên cá nướng, người Thái gọi là “Pá pính”, một trong những món ăn đặc trưng của người Thái. Với những lát cá to, người Thái sẽ tẩm ướp cầu kỳ cùng các loại gia vị. Cách chế biến món cá nướng nguyên con gác bếp lại khá đơn giản.

Người Thái quan niệm, phải làm từ những sản vật ấy mới thể hiện được lòng thành trước tổ tiên, đặc biệt là để mọi người hiểu rằng, có được mâm cỗ đủ đầy như vậy là nhờ lao động chăm chỉ.

Cá to thì dùng làm món nướng, những con cá suối nhỏ thì làm món đồ. Món cá đồ được chế biến kết hợp cùng cây chuối rừng, gạo tấm và các gia vị như ớt, rau dổi đất… Tất cả được gói trong lá chuối đem đồ chín, gọi là món “moóc”. Đây là món ăn rất đặc trưng trong mâm cỗ Tết của dân tộc Thái.

Một năm chỉ có ba ngày Tết, người Thái chuẩn bị rất kỹ cho ba ngày đó. Bánh chưng và các loại bánh được làm từ nếp chắc chắn không thể thiếu trong mâm cỗ ngày Tết. Người Thái tích trữ gạo nếp ngon nhất, dẻo và thơm nhất để gói bánh chưng. Bánh chưng của người Thái Trắng huyện Thường Xuân có hai loại: bánh chưng trắng (Khảu tủm đón) và bánh chưng đen (Khảu túm đắm).

Từ những nguyên liệu chế biến có thể thấy: mâm cỗ ngày Tết của đồng bào Thái nói chung, người Thái Trắng huyện Thường Xuân nói riêng khá dân dã, mộc mạc nhưng lại chứa đựng ý nghĩa sâu xa. Bánh chưng thể hiện cho đất trời, bánh xèo, chè lam, bánh ít – món bánh “phu thê” của người Thái – thể hiện tình cảm keo sơn bền chặt. Con cá đồ, cá nướng thể hiện cho lửa, cho nước. Màu đen của đất đai trù phú, màu vàng của ước mong no ấm, khát vọng phồn thịnh trong xuân mới.

Sau khi sửa soạn xong, mâm cỗ được các thành viên trong nhà thành kính đặt lên cúng gia tiên. Bài cúng đơn giản xoay quanh nội dung báo cáo với thần linh, tiên tổ về tình hình năm qua, mời các vị về thụ hưởng lễ vật, phù hộ cho gia chủ sức khỏe dồi dào, mùa màng tươi tốt, làm ăn được thuận lợi trong năm mới.

Nguồn: Bản tin Thời sự tối 27/1