Bản Pù Đứa, xã Quang Chiểu, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa nằm ở chân núi Pù Hu, cách trung tâm huyện khoảng 30km. Đây là bản Mông duy nhất của xã Quang Chiểu, với hơn 73 hộ, gần 400 nhân khẩu, đều là đồng bào dân tộc Mông.

Hôm nay, vợ chồng ông Lâu Văn Pó đang gùi chuyến thóc cuối cùng về cất trong kho và tạm gác lại việc nương rẫy để chuẩn bị cho cái Tết duy nhất của một năm.

Ông Lâu Văn Pó đang làm nghi lễ cần thiết của người Mông trong dịp Tết. Ngọn tre được ông chặt về để quét với mong muốn xua tan hết những điều không may trong năm cũ. Người Mông quan niệm: trong 3 ngày Tết không quét nhà, mà nếu có thì cũng chỉ quét vào trong và không hót rác đổ đi, làm như vậy thì sang năm mới sẽ không bị mất của.

Ngày Tết, trong nhà người Mông thường không trang trí cầu kỳ, nhưng trước Tết, gia đình nào cũng phải tự làm giấy bản để sử dụng trong những ngày Tết.

Ông Lâu Văn Pó, Bản Pù Đứa, xã Quang Chiểu, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa cho biết: “Người Mông chúng tôi dán giấy lên sàn nhà, cột nhà ngày Tết, thứ nhất là thông báo cho tổ tiên, gia tiên biết là năm cũ qua, năm mới đã đến. Thứ hai, thông báo cho bạn bè, anh em gần xa biết là gia chủ đã ăn Tết rồi”.

Chị Thao Thị Dua đang chuẩn bị gạo nếp, một loại gạo trồng trên nương rất thơm, dẻo, dùng để làm bánh dày, thứ bánh không thể thiếu trong ngày Tết của đồng bào Mông.

Với người Kinh, bánh chưng, bánh dày thường được làm vào dịp Tết Nguyên đán là biểu tượng đất vuông trời tròn, với ý nghĩa trọn vẹn đủ đầy. Còn với đồng bào Mông, bánh dày là biểu tượng cho tình yêu, sự thủy chung son sắt của trai gái; bánh dày còn tượng trưng cho mặt trăng, mặt trời, là nguồn gốc sinh ra con người và muôn loài trên trái đất.

Ngày 30 Tết, người Mông có một lễ cúng rất quan trọng, đó là lễ cúng Thần nhà. Cúng thờ Thần nhà, tiếng Mông gọi là “Sự ca”, một năm chỉ cúng Sự ca một lần vào dịp Tết. Bất cứ người đàn ông Mông nào khi lớn lên lập gia đình và bố mẹ cho ra ở riêng đều phải có Sự ca. Cứ mỗi một năm trôi qua, người Mông lại thay Sự ca mới một lần, đó là cắt một mảnh giấy mới thay thế mảnh giấy cũ, mổ một con gà trống để thờ, thể hiện sự tôn kính của con người đối các vị thần linh.

Ông Lâu Văn Pó, Bản Pù Đứa, xã Quang Chiểu, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa cho biết: “Lễ Thần nhà là lễ quan trọng lắm đối với người Mông chúng tôi, một năm chúng tôi chỉ làm lễ cúng duy nhất có 1 lần thôi, thờ Thần nhà sẽ được người Mông tổ chức làm vào ngày 30 Tết, cầu mong sao cho năm mới gia đình làm ăn phát đạt, con cháu khỏe mạnh, học hành thành đạt, lúa ngô đầy kho, trâu bò đầy chuồng, tiền bạc đầy túi”.

Ngày Tết, người Mông coi tất cả các công cụ sản xuất trong nhà đều có linh hồn, vì chúng đã cùng bà con vật lộn với đất trời suốt một năm để làm ra của cải vật chất, giúp gia đình không bị đứt bữa, cuộc sống ấm no, trẻ con được học hành. Dịp Tết duy nhất trong năm, con người nghỉ lao động, vật dụng, nông cụ sản xuất cũng được nghỉ ngơi.

Ông Lâu Văn Pó, Bản Pù Đứa, xã Quang Chiểu, huyện Mường Lát, tỉnh Thanh Hóa cho biết thêm: “Người Mông chúng tôi dán giấy lên con dao, cuốc, xẻng, dụng cụ lao động cũng không khó hiểu đâu, bởi vì trong 3 ngày Tết là ngày kiêng, con người nghỉ thì chúng nó cũng phải được nghỉ ngơi chứ. Khi bắt đầu sang ngày mùng 4 Tết trở đi thì con người đã có thể lên nương rẫy và được sử dụng chúng nó để đi làm rồi”.

Bữa cơm Tết của gia đình ông Lâu Văn Pó, trong khi những người đàn ông ngồi bên nhau cùng chén rượu ngô, chúc nhau sức khỏe năm mới thì những cô gái Mông đã chuẩn bị cho mình những bộ trang phục lộng lẫy, cùng bạn bè chơi trò ném pao.

Đất trời ngả nghiêng cùng hơi men thơm nồng của rượu ngô, những người đàn ông Mông lại say sưa với tiếng khèn… Tiếng khèn vang lên chạm vào núi rừng, chạm vào lòng người. Một mùa xuân mới đem theo bao niềm ước vọng tốt đẹp đang về cùng với đồng bào người Mông ở xứ Thanh.

Nguồn: Bản tin TS tối/ TTV