Nằm ở phía Tây Bắc huyện Thọ Xuân, Xuân Thiên giống như hòn đảo nhỏ do sông nước bao bọc. Phía trước có dòng sông Chu hiền hòa, phía sau lưng có dòng hón Quế, hón Thiên chạy dài theo làng ôm lấy cánh đồng, cánh bãi rồi hòa vào dòng Chu giang… Nếu đứng trên cao nhìn xuống, ta sẽ thấy xóm làng trù phú, san sát cây cối, vượng khí tốt tươi, ruộng đồng bao quanh, sông nước giao nhau như thành trì tự nhiên, thật xứng với hai chữ “Trời Xuân”.

Chùa Quảng Phúc còn có tên gọi khác là chùa Đầm, tọa lạc tại thôn Quảng Phúc, xã Xuân Thiên (Thọ Xuân), cách Khu Di tích Lịch sử Lam kinh khoảng 3 km về phía Đông. Chùa có tên chữ là Quảng Phúc tự (nghĩa là chùa phúc rộng).

Chùa Đầm có tên chữ là “Quảng phúc tự” (nghĩa là chùa Phúc lớn). Sở dĩ có tên như vậy là vì nơi đây có dòng sông Chu chảy qua, uốn lượn theo kiểu hình cánh cung, luôn bị đổi dòng theo thiên nhiên và thời gian đã để lại các ao, hồ, đầm nên gọi là Kẻ Đầm, Làng Đầm. Và, tên gọi Chùa Đầm là cách gọi của Nhân dân để phân biệt với chùa của các làng khác.

Chùa Đầm Quảng Phúc tự được xây dựng từ thời Trần (thế kỷ XIV). Trước đây, chùa là trung tâm sinh hoạt tín ngưỡng đạo Phật của tăng ni, phật tử các huyện miền núi Thanh Hóa. Qua dấu vết nền móng còn lại cho thấy, chùa trước kia rất đồ sộ và là chốn tôn nghiêm của phật giáo, gồm các kiến trúc như nhà tổ, tăng đường, khách xá nằm phía sau chùa và phía Tây là khu để xá lợi của các vị tổ sư tu hành viên tịch tại đây.

Chùa được xây dựng trên khu đất cao, bằng phẳng, bao quanh là những cây đại thụ, tổng thể được bố trí hài hoà. Tam quan, gác chuông và phủ mẫu nằm giáp chùa về phía Đông bị phá, nhưng đến nay đã được xây dựng lại. Chùa nằm ngay trục đường liên xã, cách khu di tích lịch sử Lam kinh tầm 3 km về phía Đông. Chùa được xây dựng theo kiểu hình chữa Đinh gồm có Tiền Đường và Hậu cung. Nhà tiền đường là tượng hai vị hộ pháp khá to và bề thế. Đặc biệt là hai bức cuốn thư truyền của vua Lê Thái Tông, Lê Nhân Tông về đạo phật khi thăm chùa trong những dịp về Bái yết sơn lăng. Các pho tượng trong chùa có từ thời Trần, buổi đầu xây dựng chùa. Sau nhiều lần tôn tạo, nhân dân lại công đức thêm nhiều tượng Phật, Tượng Mẫu, tượng hộ Pháp, tượng Tổ, Chuông chùa và nhiều đồ tế khí khác, chùa Quảng Phúc hiện là nơi hội tụ những tác phẩm điêu khắc càng làm tăng thêm sự trang nghiêm và lộng lẫy ở điện thờ. Ngoài các bức tượng kể trên còn có các bức cửa võng. Đại tự, Câu đối… được chạm khắc tinh xảo, tiêu biểu cho nghệ thuật chạm khắc nhiều thời kỳ khác nhau.

Đã qua nhiều lần sửa chữa nên các vì kèo trong chùa cũng mang dáng dấp mỹ thuật điêu khắc riêng biệt. Vì kèo của gian đầu hồi giáp tiền đường được kết cấu theo kiểu kẻ chuyền giá chiêng. Các cột cái, cột hiên, con ngang trốn cột quân, mang đậm phong cách mỹ thuật thời Nguyễn. Chùa có những tác phẩm điêu khắc mang ý nghĩa trang trí làm tăng thêm sự trang nghiêm và lộng lẫy của cơ sở thờ tự. Ngoài các pho tượng trong chùa có từ thời Trần, còn có các bức cửa võng, đại tự, câu đối… được chạm khắc tinh xảo, đại diện cho nghệ thuật chạm khắc nhiều thời kỳ khác nhau. Hiện nay, chùa Quảng Phúc ngoài chức năng thờ Phật, còn thờ Lê Triều Thụy Hoa công chúa, Tôn thần Chiêu ứng, Tứ Kim Chính khí tước phong Dực Bảo trung hưng linh phù Tôn thần; Trần triều Mỹ Hoa công chúa, Dực Bảo trung hưng linh phù Tôn thần…

Để đáp ứng nhu cầu tâm linh của Nhân dân địa phương cũng như du khách thập phương, chùa Đầm Quảng Phúc tự đã nhiều lần được trùng tu, tôn tạo. Sau lần trùng tu năm 1998, chùa đã trở nên khang trang, bề thế hơn. Đây cũng là năm chùa Đầm Quảng Phúc tự được công nhận là di tích lịch sử văn hoá và kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh. Hiện nay, chùa Đầm Quảng Phúc tự cũng được biết đến với nhiều hoạt động từ thiện, như xây nhà đại đoàn kết, quyên góp ủng hộ phòng, chống dịch COVID-19; tặng quà cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn trong dịp tết đến xuân về.

Ông Ngô Doãn Luyến, Phó Chủ tịch UBND xã Xuân Thiên, huyện Thọ Xuân cho biết: “Di tích lịch sử chùa Đầm Quảng Phúc luôn được các cấp chính quyền quan tâm, chú trọng gìn giữ, phát huy giá trị lịch sử, tâm linh sâu sắc”.

Trải qua hàng ngàn năm với những biến thiên của vùng đất bên dòng Chu Giang, những thế hệ người dân Xuân Thiên đã vất vả đấu tranh sinh tồn trước thiên nhiên khắc nghiệt và cùng vun đắp nên những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể. Trong đó, ngôi chùa Đầm Quảng Phúc tự- một trong những giá trị văn hoá, lịch sử và tâm linh sâu sắc, đã ăn sâu vào đời sống tinh thần của người dân nơi đây. Giá trị văn hóa và lịch sử của ngôi chùa là cội nguồn để hướng đến những điều tốt đẹp, sẽ còn mãi trong tâm trí của người con Xuân Thiên, Thọ Xuân nói riêng và người dân Xứ Thanh nói chung.

Nguồn: Chuyên mục Đất và người xứ Thanh/TTV