Nguyễn Hiệu sinh năm 1674, đời Vua Lê Gia tông. Từ bé, Nguyễn Hiệu đã nổi tiếng là thần đồng và có lòng hiếu lễ với cha mẹ. Năm 21 tuổi, sau khi tham gia các cuộc thi Hương, thi Đình và đỗ đạt, ông được lên làm quan. Là một vị quan thanh liêm, chính trực, Nguyễn Hiệu được triều đình tin dùng và cho giữ nhiều chức vụ quan trọng và giữ việc dạy học cho con chúa là tế tử Trịnh Giang.
Phát huy truyền thống khoa bảng của vùng đất Phương Khê, thế hệ con cháu về sau của dòng họ Nguyễn Hiệu cũng đã gặt hái được nhiều thành tích làm rạng danh tiên tổ. Nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu, sáng chế nổi tiếng đã và đang công tác tại các đơn vị trong và ngoài nước là minh chứng cho sự đỗ đạt, thành công trên con đường học vấn.
Để tưởng nhớ công lao của Tể tướng Nguyễn Hiệu đối với dòng tộc và quê hương, đất nước, con cháu trong họ đã lập đền thờ ông ngay trên mảnh đất Phương Khê lịch sử. Di tích tuy không quá lớn nhưng toát lên sự cổ kính, trầm mặc và ấm cúng, là nơi để không chỉ con cháu trong họ đến dâng hương mà nhiều người của dòng họ khác cũng đến chiêm bái với niềm tôn kính về một truyền thống hiếu học được khởi phát từ dòng họ Nguyễn.
Trải qua thăng trầm của thời gian, lịch sử, Nghè Giáp (thị trấn Nưa, huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hóa) vẫn còn lưu giữ kiến trúc nghệ thuật độc đáo.
Nghè Giáp là một trong số 9 di tích đã được xếp hạng trên địa bàn thị trấn Nưa. Dù đi qua thời gian với nhiều thăng trầm lịch sử, song tổng thể không gian kiến trúc di tích vẫn được giữ gìn khá nguyên vẹn, còn có một số hiện vật, đồ thờ có niên đại lâu đời. Vào năm 1992, nghè Giáp đã được xếp hạng di tích văn hóa lịch sử cấp tỉnh. Nghè Giáp là điểm tựa tâm linh quan trọng trong đời sống cộng đồng dân cư. Không chỉ làng xã, mỗi gia đình khi có việc quan trọng, người dân đều đến đây dâng hương cầu mong được thần linh phù trợ, giúp đỡ. Chính bởi niềm tin bền vững đó mà nghè Giáp đã được Nhân dân bảo vệ, giữ gìn trước những biến cố của lịch sử, thời đại.
Không chỉ được biết đến là địa điểm văn hóa tâm linh, nghè Giáp còn được biết đến là nơi đặc biệt coi trọng sự học, đón các Thái học sinh – Tiến sĩ sau khi đỗ đạt về bái yết tổ tiên, gặp gỡ dân làng.
Trải qua bao thế hệ, những nét đẹp văn hóa ở các làng khoa bảng xứ Thanh vẫn tiếp tục được gìn giữ, phát huy. Phát huy truyền thống hiếu học, các con cháu thế hệ hôm nay đã và đang nỗ lực phấn đấu trong học tập, công tác nhằm xây dựng gia đình, dòng họ, quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh. Đây chính là nét đẹp văn hóa lâu bền, là dòng chảy lịch sử được các thế hệ rất mực gìn giữ, bảo tồn và phát huy cho tới ngày nay.
Nguồn: Thanh Hóa góc nhìn từ trên cao/TTV
